มาสู่ข้อสุดท้าย คือว่า เรามีจริยธรรมเป็นข้อย่อยๆ มากมาย พระพุทธเจ้าสอนไว้หลากหลาย เดี๋ยวก็บอกว่า ธรรมมีอุปการะมากสอง คือ สติ ความระลึกได้ สัมปชัญญะ ความรู้ตัว เดี๋ยวก็บอกว่า ธรรมเป็นโลกบาล ธรรมคุ้มครองโลกสองอย่าง คือ หิริ ความละอายแก่ใจ ละอายต่อบาป โอตตัปปะ ความเกรงกลัวต่อความชั่ว ฯลฯ ธรรมหมวดสาม หมวดสี่ ฯลฯ เยอะแยะมากมาย เรียนกันเป็นรายการสินค้าเลย
จริยธรรมแบบนี้ มีประโยชน์อย่างไร? มีประโยชน์สำหรับผู้ที่ใฝ่จริยธรรมอยู่แล้ว เขาต้องการรู้ทิศทาง รู้รายละเอียดของการปฏิบัติ แล้วจะได้มีเครื่องช่วย มีอุปกรณ์ มีเสบียงเตรียมไว้พร้อม เพื่อจะนำไปใช้ประโยชน์ได้ต่อไป เหมือนกับคนที่จะเข้าไปซื้อสินค้า ตอนต้นต้องมีแรงจูงใจ หรือใฝ่ซื้อสินค้าอยู่แล้ว เมื่อได้รายการสินค้ามา เขาก็เลือกที่จะใช้ เลือกที่จะซื้อ เพื่อให้สอดคล้องกับความต้องการของเขา หรือสนองประโยชน์ของเขาได้
จริยธรรมที่เป็นข้อๆ เป็นองค์ประกอบต่างๆ ก็คล้ายๆ กันนี้แหละ เป็นของสำหรับคนที่มีความใฝ่ศึกษา มีความพร้อมทางจริยธรรมอยู่แล้ว ที่จะได้เลือกเอารายการจริยธรรมเหล่านี้ ไปใช้ให้เป็นประโยชน์ต่อไป
นอกจากนั้น เราจะต้องรู้ว่า รายการจริยธรรมต่างๆ ซึ่งนำมาเสนอตามที่สั่งสอนนั้น จะมีคุณค่าอย่างที่กล่าวไว้ ก็ต้องทำให้คนมีพื้นฐาน พร้อมที่จะปฏิบัติจริยธรรมเหล่านั้นก่อน เมื่อรู้อย่างนี้แล้ว เราก็จะมองจริยธรรมได้ในทางที่ถูกต้อง จริยศึกษาก็จะพาการศึกษาให้ดำเนินไปสู่จุดหมายได้
วันนี้ อาตมภาพก็ได้พูดมาเป็นเวลาเกินสมควรแล้ว ไม่ใช่แค่สมควร ก็ขออนุโมทนาทุกท่านที่ได้มีความอดทนรับฟังกันตลอดมา และขอตั้งใจอำนวยพร ขอให้ทุกท่านจงได้ประสบความสำเร็จในการที่จะช่วยกันสร้างสรรค์หลักสูตรคุณธรรม จริยธรรม ให้เป็นผลสำเร็จ เพื่อประโยชน์ส่วนรวมของสังคมประเทศชาติสืบไป และเพื่อการนี้ ก็ขอให้ทุกท่านมีสุขภาพ พลานามัยที่สุขสมบูรณ์ มีชีวิตส่วนตนที่ร่มเย็นเป็นสุข และบำเพ็ญประโยชน์ส่วนรวม เพื่อให้สังคมของเรา ให้ประเทศชาติของเรานี้ บรรลุถึงความสมบูรณ์พูนสุขในทางที่ดีงามสืบต่อไป