นี้ก็เป็นเรื่องต่างๆ เกี่ยวกับสภาพการศึกษาของคณะสงฆ์ ซึ่งยังมีมากมาย โดยเฉพาะในแง่ที่เป็นปัญหา ที่พูดมานี้ ผมยกเอาเฉพาะประเด็นที่สำคัญมา ซึ่งเป็นปัญหาเกี่ยวข้องกับสภาพโดยตรง ถ้าเข้าใจสภาพนี้แล้ว ก็จะเป็นพื้นฐานในการที่จะดำเนินการศึกษาต่อไป และจะเป็นเครื่องช่วยให้เรากำหนดทิศทางการศึกษาได้ด้วย ดังได้พูดมาแต่ต้นแล้วว่า สำหรับทิศทางการศึกษาของคณะสงฆ์เรานี้ ในเมื่อสภาพปัจจุบันมีปัญหามาก เราก็จะต้องใช้แรง ใช้ความเพียรไปมากในทางลบ คือในทางที่จะแก้ปัญหา ทำอย่างไรจึงจะสามารถหันเหให้มาเป็นเรื่องทางบวก คือให้เป็นเรื่องของการสร้างสรรค์ส่งเสริมสนับสนุน นี้ก็เป็นเรื่องที่เราจะต้องคิดกันต่อไป หมายความว่า ทำอย่างไรจะให้เป็นไปในทิศทางของการสร้างสรรค์ให้ได้มากที่สุด