สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์
ประวัติ
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ประยุทธ์ ปยุตฺโต) นามเดิม ประยุทธ์ อารยางกูร เกิดเมื่อวันที่ ๑๒ มกราคม ๒๔๘๑ ที่ อ.ศรีประจันต์ จ.สุพรรณบุรี เป็นบุตรของนายสำราญ และนางชุนกี อารยางกูร
การศึกษาพื้นฐาน
พ.ศ. ๒๔๘๘-๒๔๙๐
ประถมศึกษา ที่ ร.ร. ชัยศรีประชาราษฎร์
พ.ศ. ๒๔๙๑-๒๔๙๓
มัธยมศึกษา ที่ ร.ร. มัธยมวัดปทุมคงคา (ได้รับทุนเรียนดี ของกระทรวงศึกษาธิการ)
การศึกษาในวิถีบวชเรียน
พ.ศ. ๒๔๙๔, ๑๐ พ.ค.
บรรพชา ที่วัดบ้านกร่าง อ.ศรีประจันต์ โดยมีพระครูเมธีธรรมสาร เป็นอุปัชฌาย์
พ.ศ. ๒๔๙๕
ไปอยู่วัดปราสาททอง อ.เมือง จ.สุพรรณบุรี เรียนพระปริยัติธรรมต่อ และเข้าฝึกวิปัสสนา
จบแล้ว พระอาจารย์ชวนไปอยู่ประจำในสำนักวิปัสสนา แต่อาพาธจึงไปไม่ได้
จบแล้ว พระอาจารย์ชวนไปอยู่ประจำในสำนักวิปัสสนา แต่อาพาธจึงไปไม่ได้
พ.ศ. ๒๔๙๖
มาอยู่วัดพระพิเรนทร์ กรุงเทพมหานคร
พ.ศ. ๒๔๙๔-๒๔๙๖
สอบได้ น.ธ. ตรี โท เอก
พ.ศ. ๒๔๙๗-๒๕๐๔
สอบได้ ป.ธ. ๓ – ๙ ขณะยังเป็นสามเณร
พ.ศ. ๒๕๐๔, ๒๔ ก.ค.
อุปสมบท ในพระบรมราชานุเคราะห์ เป็นนาคหลวง ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม
พ.ศ. ๒๕๐๕
สอบได้ปริญญาพุทธศาสตรบัณฑิต (เกียรตินิยมอันดับ ๑) จากมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
พ.ศ. ๒๕๐๖
สอบได้วิชาชุดครู พ.ม.
สมณศักดิ์
พ.ศ. ๒๕๑๒
เป็นพระราชาคณะชั้นสามัญ ที่ พระศรีวิสุทธิโมลี
พ.ศ. ๒๕๑๖
เป็นพระราชาคณะชั้นราช ที่ พระราชวรมุนี
พ.ศ. ๒๕๓๐
เป็นพระราชาคณะชั้นเทพ ที่ พระเทพเวที
พ.ศ. ๒๕๓๖
เป็นพระราชาคณะชั้นธรรม ที่ พระธรรมปิฎก อดุลญาณนายก ปาพจนดิลกนิวิฐ ตรีปิฎกบัณฑิต มหาคณิสสร บวรสังฆาราม คามวาสี
พ.ศ. ๒๕๔๗
เป็นพระราชาคณะเจ้าคณะรอง ที่ พระพรหมคุณาภรณ์ สุนทรธรรมสาธก ตรีปิฎกปริยัติโกศล วิมลศีลาจาร ศาสนภารธุราทร มหาคณิสสร บวรสังฆาราม คามวาสี
พ.ศ. ๒๕๕๙
เป็นสมเด็จพระราชาคณะ ที่ สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ ญาณอดุลสุนทรนายก ปาพจนดิลกวรานุศาสน์ อารยางกูรพิลาสนามานุกรม คัมภีรญาณอุดมวิศิษฏ์ ตรีปิฎกบัณฑิต มหาคณิสสร บวรสังฆาราม คามวาสี อรัญวาสี
กิตติประกาศ
วุฒิฐานะ
พ.ศ. ๒๕๒๔
เป็น Research Fellow in World Religions, Faculty of Divinity, Harvard University
พ.ศ. ๒๕๓๘
ประกาศวุฒิคุณเป็น ตรีปิฏกาจารย์ Navanalanda Mahavihara ประเทศอินเดีย
พ.ศ. ๒๕๓๘
ประกาศเชิดชูเกียรติเป็น “ผู้ทรงคุณวุฒิทางวัฒนธรรม”จาก คณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ
พ.ศ. ๒๕๓๙
เป็น Honorary Fellow, The Royal College of Physicians of Thailand
พ.ศ. ๒๕๔๔
เป็น ศาสตราจารย์พิเศษ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
พ.ศ. ๒๕๔๗
เป็น เมธาจารย์ (Most Eminent Scholar) มหาวิทยาลัยพระพุทธศาสนาแห่งโลก (World Buddhist University)
พ.ศ. ๒๕๔๙
เป็น ราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์ ราชบัณฑิตยสถาน
พ.ศ. ๒๕๖๐
ประกาศสดุดีเป็น ผู้สูงอายุแห่งชาติ พุทธศักราช ๒๕๖๐ กรมกิจการผู้สูงอายุ
กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์
กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์
พ.ศ. ๒๕๖๒
เป็นที่ปรึกษามหาเถรสมาคม
ประกาศเกียรติคุณและรางวัล
พ.ศ. ๒๕๒๕
ประกาศเกียรติคุณ ในฐานะ ผู้ทำคุณประโยชน์แก่พระพุทธศาสนา ในการฉลอง ๒๐๐ ปี กรุงรัตนโกสินทร์
พ.ศ. ๒๕๒๕
รางวัลวรรณกรรมชั้นที่ ๑ ประเภทร้อยแก้ว สำหรับงานนิพนธ์ พุทธธรรม จากมูลนิธิธนาคารกรุงเทพ
พ.ศ. ๒๕๓๒
พระราชทานโล่รางวัล “มหิดลวรานุสรณ์”
พ.ศ. ๒๕๓๒
โล่ผู้ทำคุณประโยชน์ต่อการศึกษา ในวาระครบรอบ ๒๐ ปี คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
พ.ศ. ๒๕๓๓
รางวัลกิตติคุณสัมพันธ์ “สังข์เงิน” สาขาเผยแผ่พระพุทธศาสนา
พ.ศ. ๒๕๓๗
รางวัล “การศึกษาเพื่อสันติภาพ” จาก ยูเนสโก (UNESCO Prize for Peace Education)
พ.ศ. ๒๕๔๑
รางวัล TTF Award สาขาสังคมศาสตร์และมานุษยวิทยา สำหรับผลงานทางวิชาการดีเด่น หนังสือ การพัฒนาที่ยั่งยืน จาก มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และมูลนิธิโตโยต้าประเทศไทย
พ.ศ. ๒๕๔๔
รางวัล “สาโรช บัวศรี ปราชญ์ผู้ทรงศีล” จาก มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ
พ.ศ. ๒๕๕๐
เป็น “ศิษย์เก่าดีเด่นเกียรติคุณ” ของ มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
พ.ศ. ๒๕๕๒
คณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ ถวายประกาศเกียรติคุณ เป็น ปูชนียบุคคลด้านภาษาไทย
พ.ศ. ๒๕๕๕
เกียรติคุณสดุดี “พระสงฆ์ดีเด่นประจำปี” จาก ศูนย์ประสานงานองค์การเอกชนจังหวัดนครปฐม
พ.ศ. ๒๕๕๕
รางวัล “ศาสตรเมธี” จาก มูลนิธิศาสตราจารย์หม่อมหลวงปิ่น มาลากุล
พ.ศ. ๒๕๕๕
โล่ผู้ทำคุณประโยชน์ต่อพระพุทธศาสนา ในวโรกาสที่สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช เจริญพระชนมายุ ๙๙ พรรษา
พ.ศ. ๒๕๕๖
หนังสือ พุทธธรรม ได้รับรางวัล “TTF AWARD เกียรติยศ ประจำปี 2556”
พ.ศ. ๒๕๕๖
รางวัล “บุคคลเกียรติยศของสมาคมแนะแนวแห่งประเทศไทย ประจำปี ๒๕๕๖”
พ.ศ. ๒๕๕๘
รางวัล “๑๐๐ ปี ชาตกาล หม่อมงามจิตต์ บุรฉัตร บุคคลสำคัญของโลก”
พ.ศ. ๒๕๕๙
โดยประกาศคุรุสภา เป็น “ผู้มีคุณูปการต่อการศึกษาของชาติ พ.ศ. ๒๕๖๐”
พ.ศ. ๒๕๖๐
รางวัล “ผู้ทำคุณประโยชน์ดีเด่นด้านทรัพยากรมนุษย์” (Human Resource Excellence Award) ในโอกาสครบรอบ ๓๖ ปี การสถาปนาสถาบันทรัพยากรมนุษย์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
พ.ศ. ๒๕๖๒
รางวัล “นราธิปพงศ์ประพันธ์” จาก สมาคมนักเขียนแห่งประเทศไทย
ปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์
พ.ศ. ๒๕๒๕
พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
พ.ศ. ๒๕๒๙
ศิลปศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (สาขาปรัชญา) มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
พ.ศ. ๒๕๒๙
ศึกษาศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (สาขาหลักสูตรและการสอน) มหาวิทยาลัยศิลปากร
พ.ศ. ๒๕๓๐
ศิลปศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (ศึกษาศาสตร์-การสอน) มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
พ.ศ. ๒๕๓๑
อักษรศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
พ.ศ. ๒๕๓๑
ศิลปศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (สาขาภาษาศาสตร์) มหาวิทยาลัยมหิดล
พ.ศ. ๒๕๓๓
การศึกษาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (สาขาปรัชญาการศึกษา) มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ
พ.ศ. ๒๕๓๖
ปรัชญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขาปรัชญาศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง
พ.ศ. ๒๕๓๗
ศึกษาศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
พ.ศ. ๒๕๓๘
อักษรศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (จริยศาสตร์ศึกษา) มหาวิทยาลัยมหิดล
พ.ศ. ๒๕๔๑
วิทยาศาสตร์ดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
พ.ศ. ๒๕๔๔
ศาสนศาสตร์ดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (สาขาพุทธศาสตร์) จากมหาวิทยาลัยมหามกุฎราชวิทยาลัย
พ.ศ. ๒๕๔๕
ครุศาสตร์ดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (สาขาพระพุทธศาสนา) สถาบันราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา
พ.ศ. ๒๕๔๕
ศิลปศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (สาขาวิชาการบริหารองค์กร) มหาวิทยาลัยศรีปทุม
พ.ศ. ๒๕๕๒
ปรัชญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (สาขาวิชาศาสนาและปรัชญา) มหาวิทยาลัยบูรพา
พ.ศ. ๒๕๕๒
ปรัชญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (การศึกษา) มหาวิทยาลัยนเรศวร
พ.ศ. ๒๕๕๒
นิเทศศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (สาขาวิชาศาสนาและปรัชญา) มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
พ.ศ. ๒๕๕๓
ปรัชญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (พัฒนาทรัพยากรมนุษย์) สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์
พ.ศ. ๒๕๕๔
ศึกษาศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ มหาวิทยาลัยหาดใหญ่
พ.ศ. ๒๕๖๑
ศึกษาศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
งานเผยแผ่ธรรม
เผยแผ่ธรรม-วิชาความรู้
พ.ศ. ๒๕๐๕-๒๕๐๗
สอนในแผนกบาลีเตรียมอุดมศึกษา มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
พ.ศ. ๒๕๐๗-๒๕๑๗
สอนชั้นปริญญาตรี พุทธศาสตรบัณฑิต ของมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
พ.ศ. ๒๕๐๗-๒๕๑๗
ดำรงตำแหน่งผู้ช่วยเลขาธิการ และต่อมา เป็นรองเลขาธิการมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
พ.ศ. ๒๕๑๕-๒๕๑๙
เป็นเจ้าอาวาสวัดพระพิเรนทร์
พ.ศ. ๒๕๑๕
บรรยาย "พุทธศาสนากับวัฒนธรรมไทย" ที่ University Museum, University of Pennsylvania
พ.ศ. ๒๕๑๙-๒๕๒๑
บรรยายวิชาพระพุทธศาสนา ที่ Swarthmore College, Pennsylvania
พ.ศ. ๒๕๒๔
เป็น Visiting Scholar ที่ Center for the Study of World Religions, บรรยายวิชาพระพุทธศาสนาที่ Divinity Faculty และ Arts Faculty, Harvard University
พ.ศ. ๒๕๓๗-ปัจจุบัน
เป็นเจ้าอาวาสวัดญาณเวศกวัน ต.บางกระทึก อ.สามพราน จ.นครปฐม
นอกจากหนังสือหลักที่ตั้งใจเขียนแล้ว เรื่องที่ได้รับนิมนต์ให้บรรยาย ปาฐกถา และธรรมเทศนา ทั้งในประเทศ และต่างประเทศ ก็มีผู้ขอนำไปพิมพ์เป็นหนังสือแจกจ่ายกว้างออกไป ทำให้เกิดงานนิพนธ์เป็นเล่มหนังสือมากมาย (นับถึงปี ๒๕๕๐) กว่า ๓๒๗ เรื่อง นอกจากนี้ มี CD ธรรม ที่จัดทำเผยแพร่ในระบบ MP3 จำนวนมาก
อีกด้านหนึ่ง นับแต่ พ.ศ. ๒๕๓๐ เป็นต้นมา ได้รับนิมนต์เป็นที่ปรึกษาของมหาวิทยาลัยมหิดล ในการจัดทำ พระไตรปิฎกฉบับคอมพิวเตอร์ ซึ่งสำเร็จสมบูรณ์เป็นฉบับแรกของโลก