ประชาธิปไตยที่เราพูดถึงกันนั้น โดยมากจะนึกถึงในเรื่องของรูปแบบที่เป็นรูปธรรมหรือเป็นระบบ เช่นนึกกันว่าจะต้องมีรัฐสภา จะต้องมีคณะรัฐมนตรี จะต้องมีศาลอะไรต่างๆ ที่เราเรียกว่าอำนาจนิติบัญญัติ บริหาร และตุลาการ นึกว่าต้องมีจำนวนผู้แทนราษฎรเท่านั้นเท่านี้ ฯลฯ

เรื่องรูปธรรมหรือรูปแบบนี่คิดกันมาก แต่สิ่งหนึ่งที่สำคัญมากซึ่งไม่ควรจะมองข้ามคือ สิ่งที่เรียกว่าเป็นสารธรรม เนื้อหาสาระหรือสารธรรมของประชาธิปไตย ซึ่งเป็นตัวนามธรรมนี้ เป็นตัวเนื้อเป็นตัวแก่น ถ้าไม่มีเนื้อหา ไม่มีแก่นสารอยู่แล้ว รูปแบบก็จะไม่มีความหมาย

เพราะฉะนั้น ผู้ที่ต้องการประชาธิปไตย จะต้องคิดพิจารณาให้ลึกซึ้งลงไปถึงเรื่องเนื้อหาสาระของประชาธิปไตยด้วย มิไช่จะนึกถึงเพียงแต่รูปแบบ ถ้าวนเวียนกันอยู่แต่ในเรื่องรูปแบบแล้ว ประชาธิปไตยก็คงเจริญก้าวหน้าไปด้วยดีไม่ได้